KETEM(Kanser Erken Teşhis,Tarama ve Eğitim Merkezi)
Sağlık Bakanlığımızın “Sağlıkta Dönüşüm Programı” ile toplum tabanlı kanser taramalarına yönelik, ülke genelinde Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) kurulmuştur. İlimizde de bu kapsamda hizmet veren iki KETEM ve bir mobil mamografi aracımız mevcuttur. Kanser hastalığının yapılan taramalar sayesinde daha erken evrede tanı aldığı, erken evre kanser hastalarının tedavisinin daha başarılı ve kolay olduğu tespit edilmiştir. Bu sebeple tarama programları başlatılmış ve Ulusal Kanser Tarama Programımızda yer alan üç kanser türü taraması KETEM’ lerde ücretsiz olarak yapılmaktadır. Bunlar;
a) Meme Kanseri; Ayda bir kendi kendine meme muayenesi (KKMM) yapması için danışmanlığın verilmesi; yılda bir klinik meme muayenesi; 40-69 yaş arası kadınlarda iki yılda bir mamografi çekimi ile taramalar yapılmaktadır.
b) Serviks(Rahim Ağzı) Kanseri; 30-65 yaş arası cinsel aktif kadınlarda beş yılda bir HPV-DNA testi ile taramalar yapılmaktadır.
c) Kolerektal Kanseri; 50-70 yaş arası kadın ve erkeklerde iki yılda bir GGK testi ile taramalar yapılmaktadır.
Ayrıca bu taramalar tüm Aile Sağlığı Merkezleri, İlçe Sağlık Müdürlükleri ve Toplum Sağlığı Merkezlerinde ücretsiz olarak yapılmaktadır.
ADRES:
Merkez SHM KETEM: Cevatpaşa Mah.Mehmet Akif Ersoy Cad.No:21 Merkez/ Çanakkale
Çan SHM KETEM: Cumhuriyet Mah. Atatürk Caddesi No:6/A Çan/Çanakkale
Ulusal Kanser Tarama Programı
Kanser günümüzün önemli bir halk sağlığı sorunu olup gündemdeki yerini korumaktadır. Sebebi bilinen ölümler sıralamasında kalp ve damar hastalıklarından sonra ikinci sıradaki kanser, öldürücülüğü yanında bıraktığı sakatlıklar ve tedavisindeki yüksek maliyetler nedeniyle iş gücünde ve ülke ekonomisinde çok ağır kayıplara neden olmaktadır.
Kanser konusunda toplumda farkındalık sağlanması, toplum bilincinin geliştirilmesi ve kanser taramaları, kanserle mücadelede en etkili yöntemlerin başında gelmektedir. Ülkemizde de Dünya Sağlık Örgütünün önerdiği üç kanser türünde tarama yapılmaktadır.
Taraması yapılan kanserler:
Kadınlarda meme kanseri tarama programı kapsamında;
- Ayda bir kendi kendine meme muayenesi (KKMM) yapması için danışmanlığın verilmesi
- Yılda bir klinik meme muayenesi
- 40-69 yaş arası kadınlara 2 yılda bir mamografi çekimi,
Kadınlarda serviks kanseri tarama programı kapsamında;
- 30-65 yaş aralığındaki kadınlardan 5 yılda bir HPV -DNA testi yapılması
Kolorektal kanser taramaları;
- 50-70 yaş aralığındaki erkek ve kadınlarda 2 yılda bir gaitada gizli kan testi yapılması,
- 50-70 yaş arasında 10 yılda bir Kolonoskopi yapılmaktadır.
Meme Kanseri
Meme kanseri; genellikle memedeki süt salgılayan bezlerin (lobül) veya süt taşıyan kanalların (duktus) kötü huylu tümörleridir. Daha az sıklıkla memedeki yağ veya bağ dokusunda da gelişebilir. Dünya Sağlık Örgütü Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı verilerine göre, dünyada, kadınlarda yeni tanı konulan kanserlerin %23’8’ini oluşturarak ilk sırada yer almakta, yılda yaklaşık 2,3 milyon kadının hayatını etkilemektedir. Ülkemizde ise yılda yaklaşık 27 bin kadına meme kanseri teşhisi konulmaktadır.
Meme kanserine neden olan risk faktörleri aşağıda sıralanmıştır.
· Tütün ve tütün ürünleri kullanmak
· Hiç doğum yapmamış veya geç doğum yapmış olmak
· Hiç bebek emzirmemiş olmak
· Menopoz sonrası iki yıldan uzun süreyle hormon ilacı kullanmak (HRT)
· Hareketsiz bir yaşam sürmek
· Fazla kilolu ya da şişman olmak
· Alkol kullanmak
· Yoğun meme dokusuna sahip olmak
· Erken adet görmek ve geç menapoza girmek
· BRCA1, BRCA2 gibi belirli genlere sahip olmak
· Göğüs kafesi bölgesine radyoterapi almış olmak
Bunların yanında kişinin tek memesinde kanser olması ya da ailesinde, özellikle anne ve kız kardeş gibi birinci derece akrabalarında meme kanseri görülmesi de meme kanseri görülme olasılığını artırmaktadır.
Meme kanserinin kadınlarda görülme sıklığı erkeklerden 100 kat fazladır ve yaş ilerledikçe (40 yaş ve üzerinde) meme kanseri görülme riski ve sıklığı artmaktadır.
Buradan hareketle; sebze ve meyveden zengin, uygun koşullarda hazırlanmış gıdaların tüketimi ile sağlıklı beslenme alışkanlıklarının yerleştirilmesi, fiziksel aktivitenin artırılması, sağlıklı kiloda olma, tütün ve tütün ürünleri ile alkol kullanmamak meme kanseri riskini azaltabilmektedir. Emzirmenin meme kanserinden koruduğuna dair çok sayıda çalışma bulunduğu için tüm annelerin bebeklerini en az 2 yıl süreyle emzirmeleri önerilmektedir.
Meme Kanserinin Belirtileri
Meme kanserinin en sık rastlanan belirtisi; memede ağrısız, zamanla büyüyen bir yumrunun (kitlenin) ele gelmesi, hissedilmesidir. Ayrıca ele gelen kitle olsa da olmasa da aşağıdaki belirtiler de meme kanserinde görülebilmektedir:
· Memenin bir kısmında veya tümünde şişlik, memede şekil değişikliği
· Memede ya da meme ucunda ağrı
· Meme derisinde kaşıntı ve yanmayla belirgin yangısal durum (ekzema, mayasıl)
· Memede portakal kabuğu görünümü
· Tek taraflı meme ucunda akıntı (özellikle kanlı akıntı)
· Meme ya da meme ucu derisinde kızarıklık, kabuklaşma, kalınlaşma, çekilme, içe çöküntü
· Koltuk altında kitle (bazen memede kitle hissedilmeden önce, kanser koltuk altında veya köprücük kemiğinin etrafında şişme veya kitleye neden olabilir).
Bu belirtiler meme kanseri dışındaki durumlardan da kaynaklanabilmekle birlikte, yukarda sayılan belirtilerden herhangi biri görüldüğünde, nedeninin bulunabilmesi için en yakın sağlık merkezlerine başvurulması gerekmektedir.
Ulusal Meme Kanseri Tarama Standartları:
Ø Kendi Kendine Meme Muayenesi: 20 yaştan itibaren ayda bir
Ø Klinik Meme Muayenesi: 20 yaştan itibaren 2 yılda bir, 40 yaştan itibaren yılda bir
Ø Mamografi: 40-69 yaş arası kadınlarda 2 yılda bir
Meme kanserine erken dönemde tanı konması, tedavide başarıya ulaşma ve sağ kalım süresini artırmaktadır. Erken teşhiste en önemli faktör, kadınların bu konuda bilinçlenmesi ve taramalarını düzenli olarak yaptırmalarıdır.
Serviks(Rahimağzı) Kanseri
Kadınlarda serviks kanseri, dünya genelinde meme, akciğer ve kalın bağırsak kanserlerinden sonra dördüncü sıklıkta görülen, ülkemizde ise görülme sıklığı bakımından onuncu sırada yer alan kanserdir.
Risk Faktörleri Nelerdir?
• HPV enfeksiyonu
• Sigara
• Çok eşlilik
• Çok doğum
• Erken yaşta cinsel ilişki
• Bağışıklık sisteminin ilaçlarla baskılanması
• Beslenme faktörleri
• Genetik faktörler
Belirtileri Nelerdir?
Serviks’te kanser öncesinde gelişen değişiklikler genellikle belirti vermez. Ancak pelvik muayene, Pap Smear testi ve HPV testleri ile erken dönemde tespit edilebilmektedir.
Bununla birlikte, aşağıdaki belirtilerden herhangi biriyle karşılaşırsanız hemen hekiminize başvurunuz:
• Vajinadan, artan miktarda veya alışılmadık türde akıntı geliyorsa,
• Normal adet dönemi dışındaki zamanlarda lekelenme tarzında hafif kanama oluyorsa,
• Normalden daha uzun süren veya daha ağır olan âdet kanaması söz konusu ise,
• Cinsel ilişki sırasında veya sonrasında kanama veya ağrı varsa,
• Menopoz sonrası kanama olursa.
Serviks kanseri, Dünya Sağlık Örgütü tarafından, “önlenebilen bir ölüm nedeni” olarak tanımlanmakta ve bu hastalık için tüm dünyada tarama yapılması, her ülkenin kendi kontrol politikasını oluşturması önerilmektedir.
Bu bağlamda, adı geçen kanser Ulusal Kanser Tarama Programımız kapsamında yer almakta olup 30-65 yaş arasındaki sağlıklı kadınlarımız,5 yılda bir, HPV-DNA testi ile taranmaktadır. Toplum tabanlı bu taramalar; Sağlıklı Hayat Merkezleri, Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) ve Aile Sağlığı Merkezlerinde ücretsiz olarak yapılmaktadır. Kırsal ve dezavantajlı gruplara da mobil araçlar ile tarama hizmeti verilmektedir.
Alınan numuneler, Ankara’da bulunan Ulusal HPV Laboratuvarının yanı sıra 2024 yılında yaygınlaştırmaya başladığımız HPV Bölge Laboratuvarlarında, yerli kitler kullanılarak analiz edilmektedir.
Kolon(Kalınbağırsak) Kanseri
Kolorektal kanserler dünyada ve ülkemizde yaygın görülen kanser türleri arasında yer almaktadır. Ülkemizde kolorektal kanser hem erkeklerde hem de kadınlarda en sık görülen 3. kanser türüdür. Dünya çapında bir yıl içerisinde 1,9 milyon yeni kolorektal kanser vakası ve 900 binden fazla kolorektal kanser kaynaklı ölüm vakası tespit edilmiştir.
Kolorektal Kanser Risk Faktörleri:
• Aşırı kilolu veya obez olmak,
• Fiziksel olarak aktif olmamak,
• Fazla miktarda işlenmiş (sosis, salam vb.) veya işlenmemiş kırmızı et (sığır, kuzu, karaciğer ve benzerleri) tüketimi,
• Tütün ve tütün ürünlerinin kullanımı,
• Alkol kullanımı,
• Diyabet ve insülin direnci varlığı,
• Kolesistektomi,
• Cinsiyet (hem insidans hem de ölüm oranları erkeklerde kadınlara göre önemli ölçüde daha yüksektir.)
• İleri yaş,
• Irk ve etnik köken,
• Kişide kalın bağırsak poliplerinin veya kolorektal kanser öyküsünün bulunması,
• Kişide inflamatuvar bağırsak hastalığı öyküsünün varlığı,
• Ailede kalın bağırsak polipleri veya kolorektal kanser öyküsünün olması,
• Kalıtsal bir sendromun varlığı (Lynch Sendromu, adenomatöz ve hamartomatöz polipozis sendromları vb.)
• Tip 2 diyabet hastası olunması,
• Akromegali varlığı,
• Böbrek transplantasyonu geçirmiş olmak,
• Androjen yoksunluğu tedavisi almış olmak,
• Kistik fibrozis varlığı,
• Abdominopelvik radyasyon öyküsünün olması.
Kolorektal Kanser Belirtileri
Kolorektal kanser, tümörün bulunduğu bağırsak bölgesine göre farklı belirtiler gösterebilir fakat hiçbir belirti vermeden de oluşabilir. Belirti göstermesi durumunda bulunduğu bölgeye göre farklı şikayetlere sebep olur. Belirtilerin silik olması, sinsi ilerleyişi sebebiyle tarama programları özellikle önem arz eder. Görülebilecek belirtiler genel olarak şunlardır:
· Bağırsak alışkanlıklarında ishal-kabızlık gibi değişikliklerin meydana gelmesi ve bu değişikliklerin birkaç günden uzun sürmesi,
· Bağırsakta tam boşalmama hissi,
· Parlak ya da koyu kırmızı kanla karakterize rektal kanama,
· Dışkının koyu kahverengi veya siyah görünmesine neden olabilecek kanın varlığı,
· Karında şişkinlik, kramp tarzında ağrı veya gaz şikâyeti,
· Bilinen bir neden olmaksızın kilo kaybı,
· Kansızlık (Anemi), halsizlik, yorgunluk,
· Ağrılı dışkılama,
· Kitle
Kalın bağırsağın polip ve kanserleri çoğu kez büyüyene kadar belirti vermezler. Tarama programları ile henüz kansere dönüşmemiş (premalign) adenomatöz polipleri ve erken dönem lokalize kanserleri saptamak ve tedavi etmek mümkündür.
Erken evrede teşhis edildiğinde büyük ölçüde tedavi edilebilir bir hastalık olan kolorektal kanserler, tarama programlarının uygulanması ile söz konusu hastalığın görülme sıklığı ve ölüm oranı üzerinde çok olumlu kazanımlar sağlandığı yapılan birçok çalışma ile ortaya konmuştur.
Ülkemizde Kolorektal Kanser Taraması Ulusal Standartları belirlenerek uygulamaya konulmuştur. 50-70 yaş arasındaki kadın ve erkek nüfusa Toplum Sağlığı Merkezleri(TSM), Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile Sağlığı Merkezleri (ASM)’nde Gaitada Gizli Kan kiti yardımıyla hızlı, pratik ve güvenilir bir şekilde 2 yılda bir ücretsiz olarak tarama yapılmaktadır. Tarama kapsamında bu yaş grubundaki kişilere ayrıca 10 yılda bir kolonoskopi yapılması önerilmektedir. Tarama sonucunda Gaitada Gizli Kan Testi (GGKT) pozitif olan kişiler ileri tetkik amacıyla ikinci/üçüncü basamak sağlık kuruluşlarına yönlendirilmektedir.
Kolorektal Kanserlerden Korunma Stratejileri
Kolorektal kanserleri önlemek için atılması gereken en önemli adımlardan biri tarama programı olmakla birlikte, aşağıdaki sağlıklı yaşam davranışlarını uygulamak da diğer birçok kanserden olduğu gibi kolorektal kanserlerden korunmada önemlidir:
· Sağlıklı kiloda olmak ve bunu sürdürmek
· Kırmızı ve işlenmiş et tüketimini sınırlandırmak ve daha fazla taze sebze, meyve ve tam tahıl ürünü tüketmek.
· Posa içeriği yüksek besinlerin tüketimini artırmak. (Posa içeriği en yüksek besinler sırasıyla; kuru baklagiller, tahıllar ve sebze-meyvelerdir.)
· Günde 30-60 dakika orta düzeyde fiziksel aktivite yapmak (tempolu yürüyüş, bisiklete binmek gibi)
· Sigara ve alkol kullanmamak.
KULLANILAN DÖKÜMANLAR:
FORMLAR; https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/dokumanlar-kanserdb/formlar?format=html
AFİŞ-BROŞÜRLER; https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/dokumanlar-kanserdb/afisler-brosurler.html
FARKINDALIK GÜNLERİ : https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/farkindalik.html
KANSER TARAMA SONUCU : https://enabiz.gov.tr/
MEME KANSERİ TARAMA SONUCU:https://mmtarama.saglik.gov.tr/randevu/mamografi-sonuc-sorgula