Kuduz
Kuduz Rhabdoviridae ailesinden Lyssavirus’un
neden olduğu oldukça etkin bir profilaksisi olmasına karşın insanlarda ve
birçok memeli hayvanda ölümcül seyreden ensefalomiyelite yol açan akut viral
bir zoonotik hastalıktır.
Dünya Sağlık Örgütü verilerine
göre her yıl dünyada 59.000 kişiden fazla insan kuduz nedeniyle yaşamını
yitirmektedir. İnsan vakalarının çoğuna kuduz köpeklerin sebep olduğu ısırıklar
neden olmaktadır.
Kuduz, özellikle memeli hayvanlar
başta olmak üzere neredeyse hayvan türlerinin çoğunda görülür ve insanlara da
bulaşır. Bulaşma ağırlıklı olarak kuduz hayvanın ısırması ile olur. Mevcut
yaralara enfekte salyanın bulaşması, tırmalama gibi mekanik ya da gıda yoluyla
bulaşabildiği de bildirilmiştir.
Köpek, kedi, tilki, çakal ve kurt
virüsün enfeksiyon zincirinin taşıyıcıları olan arakonakçılardır. Bu hayvanlar
hastalığın varlığında önemli rol oynarlar ve etkeni son konakçı olan çiftlik
hayvanlarına ve insanlara bulaştırırlar.
Kuduz bir hayvan tarafından
ısırılmayı takiben, hastalığın kuluçka süresi genellikle 14-90 gündür. Bu süre
küçükbaş hayvanlarda 3 ay civarında olmakta, sığır ve atlarda ise 6 aya kadar
uzayabilir. Kuluçka süresinin 1 yıla kadar uzayabildiği bilinmektedir.
İnsandaki en uzun kuluçka süresi 19 yıl olarak kaydedilmiştir. Kuluçka
süresinin uzun veya kısa sürmesi, vücuda giren etkenin miktar ve virülansına,
yaranın genişliğine, derinliğine, ısırılan bölgenin sinir dokusundan zengin
olup olmamasına, ısırık bölgesinin başa yakınlığına, ısırma sonrası
yapılan mekanik temizliğe bağlı olarak değişmektedir.
Kuduz hastalığı klinik belirtiler
meydana geldikten sonra dramatik bir şekilde ölümle sonuçlanan ancak aşı ile
önlenebilen viral zoonotik bir hastalıktır.
Bu nedenle herhangi bir riskli temas
sonrası;
- Yara veya
ısırık bölgesi vakit kaybedilmeden bol su ve sabunla iyice yıkanmalı,
yıkama işlemi bittikten sonra alkol veya tentürdiyot gibi iyotlu
antiseptikler uygulanmalıdır.
- Göz, ağız
veya burun kuduz riskli temasa maruz kaldıysa bol su ile yıkanmalıdır.
- En kısa
sürede sağlık kuruluşuna müracaat edilmeli, hekimin düzenleyeceği aşılama
programı aksatılmadan uygulanmalıdır.
- Evcil
hayvanlar kontrol altında tutulmalı, özellikle geceleri serbest
bırakılmamalıdır.
- Kedi ve
köpeklere her yıl mutlaka kuduz aşısı yaptırılmalıdır.
- Çevrede
hasta, garip davranış sergileyen veya ölmüş hayvanların görülmesi halinde
bunlara yaklaşılmamalı ve ilgili yerler (Belediyeler, Muhtarlıklar İl,
İlçe Tarım ve Orman Müdürlükleri) haberdar edilmelidir.
- Kuduz
riski olan hayvanlarla sık temas eden kişilere temas öncesi aşılama, kuduz
riskli teması olanlara da hekim değerlendirmesine göre temas sonrası kuduz
aşılaması uygulanmalıdır.