4
MART DÜNYA OBEZİTE GÜNÜ
Bulaşıcı olmayan
hastalıklar (BOH), günümüzde dünyadaki en büyük salgınlardan biridir. 2012’de
meydana gelen 56 milyon ölümün, 38 milyonuna (%68) BOH’ler neden olmuştur.
BOH’nin altında yaygın, önlenebilir risk faktörleri yatmaktadır. Bu faktörler
tütün kullanımı, hareketsizlik, sağlıksız beslenme ve alkolün zararlı
kullanımıdır. Fazla kilo ve obezite yüzünden her yıl en az 3,4 milyon kişi
hayatını kaybetmektedir. Kalp hastalığı, felç ve diyabet riski; beden kütle
indeksinin (BKİ) artmasına bağlı olarak giderek artmaktadır. Tüm dünyada fazla
kiloluluğun ve obezitenin prevalansı giderek artmakta olup obezite prevalansı
1975’den beri yaklaşık üç kat artmıştır. 2016 yılında 18 yaş ve üzeri 1.9
milyardan daha fazla erişkin fazla kilolu ya da obez olup bunların içinde 650
milyon yetişkin obezdir. 2016 yılında beş yaş altı çocukların 41 milyonu fazla
kiloludur.
Ülkemizde
ise; Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması (TBSA) 2017 sonuçlarına göre 15 yaş
ve üzeri bireylerde obezite % 31,5; düşük fiziksel aktivite düzeyi %42,4 olarak
saptanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü işbirliğinde yürütülen Türkiye Çocukluk Çağı
Şişmanlık 2016 Araştırması sonuçlarına göre ilkokul ikinci sınıf çocuklarda
obezite %9,9; 10-18 yaş çocuklarda obezite %9 ve fazla kiloluluk %18.3
bulunmuştur. Ortaokul çocuklarında şişmanlık %10.5, fazla kiloluluk 19,6; lise
çağında şişmanlık %5.6, fazla kiloluluk %15 olarak tespit edilmiştir.
TBSA 2017 sonuçlarına
göre Türkiye kişi başı tuz tüketimi ise 10.2 g/gün olarak bulunmuştur.
Obeziteden korunmada sağlıklı beslenmek ve
fiziksel aktivitenin arttırılması önemlidir.
Günümüzde sıklıkla
görülen şişmanlık ve şişmanlığa bağlı kronik hastalıklar ile vitamin ve mineral
yetersizliklerinin önlenmesi hem birey hem de toplum için önem taşımaktadır.
Sağlıklı yaşam biçimi; sağlıklı beslenme ile aktif bir yaşam için arttırılmış
fiziksel aktivite düzeyine dayalıdır. Besin gruplarında yer alan besinlerden
sağlıklı seçim yapılabilmesi icin besinlerin renk çeşitliliğine, yapısal
özelliklerine, bireyin sağlık ve hastalık durumuna, yaşına ve cinsiyetine,
fiziksel aktivite ve fizyolojik (gebe ve emziklilik) durumunun özelliklerine
dayalı, besinlerin posa, yağ, tuz ve eklenmiş şeker içerikleri dikkate alınarak
seçimler yapılmalıdır. Hedef her öğünde tabakta yer alan her besin grubundan
bir besinin seçilerek tüketilmesidir. Tabağın yanında yer aldığı üzere günlük
beslenmede önerilen su tüketiminin sağlanması, günlük beslenmede zeytinyağının
yer alması, aktif yaşamın desteklenmesi sağlıklı yaşam biçiminin tamamlayıcısı
olarak önem taşımaktadır.
Sağlığınız için
yetişkinlikte haftanın en az 5 günü ve günde en az 30 dakika orta şiddetli,
çocukluk çağında ise günde en az 60 dakika orta ve yüksek şiddetli
fiziksel aktivite yapılmalıdır.
Fazla kilolu veya
obez olmak; hipertansiyon, hiperlipidemi, kalp-damar hastalıkları, inme, Tip 2
diyabet, bazı kanser türleri, kas-eklem hastalıkları ve solunum sistemi
hastalıkları gibi pek çok sağlık sorunları riskini artırır.
Günlük beslenmede;
taze sebze ve meyvelerin, tam tahıl ürünlerinin, süt ve ürünleri, balık, tavuk
ve diğer yağsız etler ile kuru baklagillerin tüketimi sağlıklı seçimlerdir.
İşlenmiş ve hazır besinlerden yağ ve şeker içeriği yüksek olanların tüketimi
sağlıksız seçimlerdir.
Fazla kilolu ve obez bireyler için sağlıklı beslenme
önerileri:
Besinler
diyetisyen tarafından bireye özgü planlanmış porsiyonlarda tüketilmeli, aşırıya
kaçılmamalıdır. Yağ ve/veya şeker miktarı azaltılmış (diyet/light) ürünler, her
zaman düşük enerji içermez. Bu ürünlerin tüketiminde dikkatli olunmalı ve
diyetisyene danışmadan tüketilmemelidir.
- Günlük 2-2,5 litre sıvı
ihtiyacının 1,5-2 litresi sudan gelmelidir (1,5-2 litre su=8-10 bardak
su).
- Hazır meyve suları, gazlı
içecekler vb. yerine sağlıklı içecekler tercih edilmelidir.
- Kızartma yerine ızgara,
haşlama, buharda ve fırında pişirme yöntemleri seçilmelidir.
- Aşırı tuz tüketiminden
kaçınılmalıdır.
- Gün boyu aktif olunmalıdır.
- Hızlı vücut ağırlık kaybına
neden olan popüler diyetler ve kontrolsüz zayıflama ilaçları kesinlikle
uygulanmamalıdır.
- Fazla kilolu ve obez bireylerin
zayıflama diyeti önerisi sadece diyetisyen danışmanlığı ile
belirlenmelidir.
