9 MAYIS DÜNYA ÇÖLYAK GÜNÜ
Çölyak hastalığı, genetik yatkınlığı olan bireylerde
buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan ve suda erimeyen gluten isimli
proteine karşı duyarlılık sonucu gelişir. Genetik yatkınlık, özgül çevresel
faktörlerle temas ve immünolojik mekanizmalar sonucu otoimmün bir enteropati
gelişir. Hastalık temel olarak proksimal ince bağırsağı etkiler ancak farklı
organ/sistem etkilenmeleri de söz konusudur. Hastalık diyete tahılların
eklenmesinden sonra herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir.
Çölyak hastalığı her yaşta teşhis edilebilmekle birlikte teşhisi zor olan
hastalıklardan biridir. Çünkü belirtiler çoğunlukla ilişkili bir başka
hastalığı da düşündürmektedir. Örneğin erken osteoporoz, kansızlık, teşhis
edilmemiş laktoz alerjisi gibi hastalıklarla benzer belirtiler gösterdiğinden
karıştırılabilir. Çölyak hastalığı olan çocuklarda özellikle karın
ağrısı, karında şişlik, ishal, huzursuzluk, iştahsızlık, enfeksiyonlarda artış
ve gelişme geriliği, kusma, kilo alamama ve boy uzamasında yavaşlama gibi tipik
belirtilerle ortaya çıkabilir. İleri yaşlarda hastalığın belirtileri daha geniş
bir yelpazeye yayılır.
Yetişkinlerde görülen belirtiler ise karın bölgesinde
öne doğru şişkinlik, yaşa göre kilo azlığı, kas zayıflığı, kansızlık,
dışkıda anormallik, büyük tuvalet ihtiyacının
artması, ishal, kusma, bezginlik, nedeni
bilinmeyen karaciğer hastalıkları, büyüme geriliği, ağız içinde
oluşan aftlar, iştahsızlık, gaz şikayetleri, eklem ve kemik
ağrıları, sinirlilik, ciltte kaşıntılı döküntüler olarak belirtilmiştir.
Çölyak hastalığının
insan sağlığı üzerinde önem taşıyan birçok değişimlere neden olmasından
dolayı doğru teşhisi önemlidir. Teşhis yöntemlerinden kan testleri
serolojik özel testler (AGA, EMA) ile ön tanı konmakta ancak kesin tanı
ince bağırsak biyopsisi ile konmaktadır.
Çölyak
hastalığının tek tedavisi ömür boyu buğday, arpa, çavdar yulaf tahıllarında
bulunan glutenden uzak sıkı bir diyettir.
Çölyak hastalığında tüketilebilen güvenli yiyecekler;
• Tüm sebzeler,
• Tüm meyveler,
• Tüm bakliyatlar,
• Tüm katkısız katı ve sıvı
yağlar,
• Yumurta, bal, reçel, basit toz
şeker, zeytin,
• Et, balık, tavuk, (Bu ürünler
katkılı olmadıkları gibi daha önce unla kızartılmış bir yağda kızartılıp işleme
tabi tutulmamalıdır.)
• Una batırılmamış konserve
çeşitleri,
• Mısır, pirinç, patatesin hem
kendileri hem de unları besin hazırlamada kullanılabilir. Ayrıca kestane unu,
nohut unu, soya unu, üzüm çekirdeği unu da kullanılabilir.
• Evde çekilmiş güvenli
baharatlar, olmakla birlikte işlenmiş ürünlerde Gıda Tarım ve Hayvancılık
Bakanlığı (GTHB) etiket yönetmeliğine göre glüten içeren gıdalarda belirtilmek
zorundadır. Çölyak hastalığında kişilerin okul ve
dışarıda yemek yerken dikkatli seçimler yapması son derece önemlidir.
Çölyak hastalığında
tüketilen özel glutensiz gıda ürünlerde mevcuttur. Glutensiz un,
glutensiz makarna, glutensiz şehriye, glutensiz çikolata,
glutensiz kek, glutensiz kraker, glutensiz irmik,
glutensiz güllaç, glutensiz bisküvi, glutensiz tarhana
bunlardandır.
Çölyak hastalığı ile karşılaşıldığında, sağlıklı bir
yaşam için gerekli olan en önemli şeylerden biri dikkattir. Yaşantımızı daha
kolay bir hale getirmek için hastalığa sebep olan gıdalardan uzak durmaktır. Çölyak
bir yaşam tarzı olarak hayata yerleşmelidir. Çölyak hastalığı hakkındahttp://beslenmehareket.saglik.gov.tr adresinden detaylı
bilgi alınabilmektedir.
Kamuoyuna
saygıyla duyurulur.
İl
Sağlık Müdürlüğü