1-31 Mart Kolon Kanseri Farkındalık Ayı
Kolorektal
kanser dünyada ve ülkemizde ciddi bir halk sağlığı sorunudur. Türkiye’de Sağlık
Bakanlığı’nın kanser istatistikleri kayıtlarına göre hem erkeklerde hem de kadınlardaüçüncü sırada yer almaktadır.
Dünya çapında 1.849.518
kişiye (%10.2) kolorektal kanser tanısı konulurken, 880.792 kişi (% 9.2) söz
konusu kanser nedeni ile hayatını kaybetmektedir. Kolorektal kanser erken
evrede teşhis edildiğinde büyük ölçüde tedavi edilebilir bir hastalık olup kolorektal
kanser tarama programlarının ilgili kanserin morbidite ve mortalitesine olumlu
katkısı olduğu birçok çalışmada gösterilmiştir. Kolorektal kanserlerin
taranmasındaki temel amaç; ülke çapında oluşturulan ulusal bir tarama
programını hedef popülasyona uygulayarak, kolorektal patolojileri henüz
premalign veya erken evrede iken tespit etmek, etkin ve basit yöntemlerle
tedavi etmek suretiyle de invazif kanser sıklığını, buna bağlı morbidite ve
mortaliteyi düşürerek olası karmaşık ve pahalı tedavileri önlemektir. Gerek
yaşam kalitesini arttırdığı gerekse de süresini uzattığı için tarama programı
Dünya Sağlık Örgütü tarafından da önerilen üç programdan birisidir.
Kolorektal kanserde erken teşhis ile mortalite
ve morbidite azalmasının yanında; tedavi maliyetlerini de düşürecektir.
Kolorektal kanseri erken evrede teşhis etmenin yolu ise hastalığı asemptomatik
evrede tarama programları ile yakalamaktır. Ülkemizde kanser taramalarının
yapılması ve dolayısıyla kanser vakalarına bağlı ölümleri azaltmak amacıyla
Kolorektal Kanser Taraması Ulusal Standartları belirlenmiştir. 50-70 yaş
arasında kadın ve erkek nüfusa Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri
(KETEM), Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve
Aile Sağlığı Merkezlerinde (ASM) gaitada gizli kan kiti yardımıyla hızlı,
pratik ve güvenilir bir şekilde 2 yılda bir ücretsiz olarak tarama
yapılmaktadır. 50-70 yaş arasında her 10 yılda bir de kolonoskopi ile tarama
önerilmektedir. Akabinde GGT pozitif olan kişiler uygun standartlarda kalite
kriterlerine göre teşhis merkezlerimize yönlendirilmektedir. Ülkemizde %20-30
oranında kolorektal kanser taraması yapılmaktadır.
Risk Faktörleri
Kolorektal kanserinin
değiştirilebilir risk faktörleri şunlardır:
·
Aşırı
kilolu veya obez olmak
·
Fiziksel
olarak aktif olmamak
·
Fazla
miktarda işlenmiş (sosis, salam ve benzeri) veya işlenmemiş kırmızı et (sığır,
kuzu, karaciğer ve benzerleri) tüketimi
·
Sigara
dahil tütün ürünlerinin kullanımı
·
Fazla
alkol kullanımı
Kolorektal kanserinin
değiştirilemez risk faktörleri şunlardır:
·
İleri
yaş
·
Kişinin
kalın bağırsak polipleri veya kalın bağırsak kanseri öyküsü olması
·
Kişinin
inflamatuvar bağırsak hastalığı (Ülseratif kolit veya Crohn hastalığı) öyküsü
olması
·
Ailede kalın bağırsak polipleri veya kalın bağırsak
kanseri öyküsü
·
Kalıtsal
bir sendromun olması
·
Tip
2 diyabet hastası olma
Belirtiler
Kolorektal kanserlerinde en sık görülen belirtiler
şunlardır;
·
Bağırsak
alışkanlıklarında ishal-kabızlık gibi değişikliklerin meydana gelmesi ve bu
değişikliklerin birkaç günden uzun sürmesi
·
Bağırsakta
tam boşalmama hissi
·
Dışkıda
kan (parlak ya da koyu kırmızı), veya dışkı renginde koyulaşma
·
Karında
şişkinlik, kramp tarzında ağrı veya gaz şikâyeti
·
Bilinen
bir neden olmaksızın kilo kaybı
·
Güçsüzlük
ve yorgunluk
Tanı
Diğer kanserlerde olduğu gibi kolon kanserleri de
iyice büyüyene kadar belirti vermezler. Bu nedenle amaç, daha kanser belirti
vermezken tümörü ortaya koymak olmalıdır. Belirtiler gelişmeden önce bir
kişinin kanser için taranması poliplerin ve kanserin erken tanınmasında
yardımcı olur. Poliplerin erkenden tanınıp çıkartılması, kolorektal kanserini
önleyebilir. Erken tanı konulduğunda, kolorektal kanserini tedavisi daha etkin
olabilir. Bu nedenle, 50 yaş üstündeki kişiler taranmalı ve kolorektal kanser
için artmış riski olan kişiler ise daha erken tarama programına alınmalıdır.
Dışkıda gizli kan saptanıp kolonoskopi
yapılan kişilerde henüz kanserleşmemiş polip halindeki tümörler tespit edilerek
kanser gelişmesi önlenebildiği gibi kanser gelişmiş olan olgularda da erken
teşhis ile yaşam süresi ve kalitesi artmaktadır.
Tedavi
Kolorektal kanserinde cerrahi, ilaç tedavisi (kemoterapi)
ve ışın tedavisi (radyoterapi) gibi farklı tedavi seçenekleri uygulanmaktadır.
Korunma
Kolorektal kanserini önlemek için atılması
gereken en önemli adımlardan biri tarama olmakla birlikte aşağıdaki sağlıklı
yaşam davranışlarını uygulamak da sadece kolorektal kanserinden korunmada değil birçok kanserden
korunmada da önemlidir:
·
Sağlıklı kiloda kalmak ve bunu sürdürmek
·
Taze meyve ve sebze ağırlıklı beslenmek.
·
Posa
içeriği yüksek besinlerin tüketimi artırmak. Posa içeriği en yüksek besinler
sırasıyla; kuru baklagiller, tahıllar, sebze-meyvelerdir.
·
Günde
30-60 dakika orta düzeyde fiziksel aktivite yapmak (tempolu yürüyüş, bisiklete
binme gibi)
·
Sigara
ve alkol kullanmamak
Kanser
taramalarının en önemli basamaklarından biri farkındalık çalışmalarıdır. Mart
ayı da Kolorektal kanser farkındalık ayı olarak tüm dünyada ve ülkemizde kabul
görmüş ve çeşitli etkinliklerle farkındalık oluşturulmaya çalışılan bir aydır.